COLLECTIE TROPENMUSEUM Reliëf O 61 op de verborgen voet van de Borobudur TMnr 10015799

Nederlands: Negatief. Negatief waarop reliëf O 61 van de verborgen voet van de Borobudur te zien is. De verborgen voet van de Borobudur is de oorspronkelijke basis van het Buddhistische heiligdom dat rond 800 gebouwd is. In een latere fase van de bouw werd deze basis verborgen, waarschijnlijk om verzakking te verkomen. De verborgen voet loopt om het hele bouwwerk heen en bevat 160 reliëfs die tezamen de Mahakarmawibhangga verbeelden, een Mahayanistische tekst die de werking van de leer van Karma uiteenzet. Deze leerrede wordt aan Buddha toegeschreven en handelt over oorzaak en gevolg.
N.J. Krom en Th. van Erp duiden in hun standaardwerk over de Borobudur (Beschrijving van Barabudur (Den Haag: Martinus Nijhoff, 1920-1931)) de reliëfs van de verborgen voet aan als serie O. Op de reliëfs zijn voorbeelden van de theorie uitgebeeld: goede daden hebben goede gevolgen en slechte daden hebben slechte gevolgen. De reliëfs vallen in twee delen uiteen: O 1 tot en met O 117 verbeelden een aantal daden die leiden tot één en hetzelfde gevolg. De reliëfs O 118 tot en met O 160 tonen verschillende gevolgen van één oorzaak. De uiteenzetting van de leer begint bij de trap aan de oostzijde en ontrolt zich met de klok mee om het bouwwerk heen. De reliëfs moeten dan ook gelezen worden van rechts naar links.
Lange tijd was onbekend wat op de reliëfs van de verborgen voet stond afgebeeld. Hoewel de reliëfs al in 1885 waren ontdekt door Dr Ir J.W. IJzerman (1851-1932) kon de Franse geleerde Sylvain Lévi pas in 1929, op het zesde Congres van het Oostersch Genootschap, constateren dat het op de verborgen voet ging om een Buddhistische tekst: Mahakarmawibhangga. Lévi had in 1922 een manuscript uit 1411 met deze tekst ontdekt in Kathmandu, Nepal. De tekst bleek populair in de Burdhistische wereld te zijn en een aantal verwante teksten te hebben: twee Chinese werken, waarvan één vertaald was in 582 door Gautama Dharmaprajna en één tussen 980 en 1000 door T'ien si Tsai. Daarnaast bevat de Tibetaanse Kanjur twee werken met de titel Karmawibhangga. In 1933 publiceerde de archeoloog N.J. Krom een uitgebreide analyse van het Mahakarmawibhangga op de reliëfs van de bedolven voet. Hierin legt hij een relatie tussen de afbeeldingen op de reliëfs en de tekstpassages in het Mahakarmawibhangga.
Reliëf O 61 bevindt zich aan de westzijde van de Borobudur en correspondeert volgens N.J. Krom met de elfde paragraaf van het Mahakarmawibhangga:
Wat is de daad, die een gering bezit ten gevolge heeft?
Antwoord: het nemen van wat niet gegeven is; het aanzetten tot het nemen van wat niet gegeven is; het prijzen van diefstal; het zich daar zeer in verheugen; het afnemen van levensonderhoud aan vader en moeder; het afnemen van het levensonderhoud van anderen, zieken, kinderen, grijsaards en ellendigen; ontevredenheid over het voordeel van een ander; hinderpalen in de weg leggen voor het voordeel van een ander; genoegen scheppen in hongersnood. Dat is de daad, die een gering bezit ten gevolge heeft.
(Uit: N.J. Krom, Het Karmawibhangga op Barabudur. Mededeelingen der koninklijke academie van wetenschappen, afdeeling letterkunde, deel 76, serie B, No. 8 (Amsterdam: Noordhollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1933) 229).
Deze passage heeft betrekking op de reliëfs O 60 tot en met O 65. Op reliëf O 61 is een vruchtentuin te zien. Een vrouw bevindt zich binnen de palissade; een man staat ervoor afgebeeld. De man heeft het ene been opgetild, alsof hij springt of zich afweert tegen een paar andere mensen. Een derde echtpaar zit onder een boom; de man van het linkertafereel maakt een handbeweging in de richting van dit paar. Hierdoor lijkt her alsof deze scène bij de voorafgaande scènes betrokken moet worden. Volgens Krom zou dit reliëf geheel of gedeeltelijk beschouwd kunnen worden als het afnemen van levensonderhoud van vader en moeder of van anderen. Hij merkt hierbij op dat het moeilijk uit het reliëf af te leiden is.
Bronnen:

A.J. Bernet Kempers, Borobudur. Mysteriegebeuren in steen. Verval en restauratie. Oudjavaans volksleven (Wassenaar 1973/gewijzigde herdruk); Van Erp, Th., Krom, N.J., Beschrijving van Barabudur (Den Haag: Martinus Nijhoff, 1920-1931); N.J. Krom, Het Karmawibhangga op Barabudur. Mededeelingen der koninklijke academie van wetenschappen, afdeeling letterkunde, deel 76, serie B, No. 8 (Amsterdam: Noordhollandsche Uitgevers-Maatschappij, 1933).. Reliëf O 61 op de verborgen voet van de Borobudur